XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa
Testuingurua
Hipotesi aristotelikoa hankaz goraBere liburuan bi pertsonaia nagusien elkarrizketaren bidez azaltzen ditu kontzeptuak Galileok.
Zientzian kontzeptuak eta legeak ulertu eta aurkitzea bezain garrantzitsua da hauek ondo azaltzea, besteek uler ditzaten.
Eta honetan maisua genuen Galileo.
Liburuan Salviatik bere ideiak defendatzen ditu eta Simpliziok Aristotelesenak.
Salviati: Zalantzan jartzen dut Aristotelesek dioena esperimentalki frogatu zuenik; alegia, bi harri 100 kubitoko (garai hartako unitatea, metro erdia, gutxi gorabehera) altueratik une berean erortzen utziz gero, bata bestea baino hamar aldiz astunagoa bada, abiaduren diferentzia hainbestekoa dela non, astunena lurrera iritsi denean, besteak 10 kubito besterik ez dituen egin.
Simplizio: Ba esperientzia egina zuela dirudi,
Salviati: Baina Simplizio, nik bai egina dudala esperientzia, eta 200 librako kanoi bala batek libra erdiko mosketoi balari bizpairu hatzetako abantaila baino ez diola ateratzen ziurta diezazuket, 200 kubitoko altueratik erortzen utziz gero.
Gainera, arrazonatuz ere froga daiteke hipotesi horren balio eza.
Zuk, Simplizio, onartzen duzu erortzen den gorputz bakoitzak bere izaerari dagokion abiadura jakin bat hartzen duela eta horrekin jarraitzen duela.
Simplizio: Ez dago dudarik gorputz batek Naturak finkatutako abiadura duela.
Salviati: Orduan, pisu desberdineko eta, beraz, abiadura desberdineko bi gorputz baditugu, biak bat eginez, geldoenak azkarrena mantsotu egingo du eta azkarrenak mantsoena arindu.
Ados al zaude?
Simplizio: Ez dago hori zalantzan jartzerik.
Salviati: Ba hori egia bada, eta harri handia zortziko abiadurarekin erortzen bada, adibidez, eta txikia lauko abiadurarekin, biak bat egiten ditugunean, zortzikoa baino abiadura txikiagoarekin mugituko dira.
Baina, biak elkar lotuak daudenean, lehen zortziko abiadurarekin erortzen zena baino harri astunagoa osatzen dute, eta ezin dute, beraz, mantsoago mugitu.
Zure hipotesitik abiatuta, hau da, gorputz astuna arina baino azkarrago erortzen denetik abiatuta, nik astunena mantsoago erortzen dela ondorioztatu dut.
Bertsolari batek esango lukeen bezala, hori da hori ziria sartzea.
Gero Galileok bere hipotesia ematen du, esanez, gorputzak erortzen direnean, abiadura etengabe handitzen dela eta handitze hori uniformea dela; hau da, denbora-tarte berdinetan abiadura berdin handitzen dela.
Egindako distantzia eta horretarako behar izan den denboraren karratua, proportzionalak izango dira, beraz.
Eta hori gorputzak edonolakoak izanik, edozein pisutakoak, baldin eta airearekiko marruskadura oso handia ez bada.
Azkenik, egiaztapen esperimentala deskribatzen du.
Erorketa askea oso azkarra denez, oso zaila da hor denbora neurtzea.
Grabitatearena baino azelerazio txikiagopean egin behar dira neurketak.
Plano inklinatutik erortzen den bolaren mugimendua proposatu zuen horretarako.
Denbora neurtzeko hasieran pultsoa erabili zuen eta, gero, neurketak zehatzagoak izan zitezen, urez beteriko ontzi handi baten hondoan jarritako hodi estu batetik ateratzen zen ura pisatu ohi zuen.
Hipotesia guztiz frogatua geratu zen.